اتوکلاو چیست و در کجا استفاده می شود؟
به طور کلی اتوکلاو یک وسیله ی فنی در آزمایشگاه ها است که برای ضدعفونی و استریل کردن لوازم و ابزار پزشکی و آزمایشگاهی از آن استفاده میشود؛ البته علاوه بر آزمایشگاه ها در بیمارستان ها،مطب ها و دیگر صنایع مرتبط با بهداشت و درمان نیز از اتوکلاو استفاده می شود. جالب است بدانید اتوکلاو برا انجام عملیات ضدعفونی کردن از فشار بخار آب استفاده میکند و در دمای بالا همه ی گونه های میکروبی را از بین میبرد، در واقع دستگاه اتوکلاو یک محفظه بسته و تحت فشار است که به طور اتوماتیک و با زمان بندی خودکار کار استریل را انجام میدهد و این قابلیت باعث میشود زمان ضدعفونی به حداقل رسیده و امکان آلودگی مجدد ابزار و مواد وجود نداشته باشد.
اگر میخواهید بدانید اتوکلاو چیست تا پایان این مقاله با مدیک کالا همراه باشید. تضمین میکنم وقتی که می گذارید تلف نمی شود چون این مقاله سرشار از اطلاعات مفید درباره دستگاه اتوکلاو و کاربردهای آن است.
دستگاه اتوکلاو چیست و چه کاربردی دارد؟
اتوکلاو یک وسیله برای استریل وسایل پزشکی و آزمایشگاهی و آماده کردن آنها برای استفاده ی مجدد بخصوص برای دندانپزشکی است که از انتقال میکروب و عفونت بین بیماران جلوگیری کرده و حفظ سلامتی را به نوعی تضمین میکند. دمای این دستگاه هنگام عملیات ضدعفونی 121 الی 130 درجه ی سانتیگراد و فشار بخار آب بین 1 الی 2 اتمسفر است.
همانطور که میدانید باکتری ها در دماهای زیاد نمیتوانند زنده بمانند و اتوکلاوها با روش فشار بخار آب در دمای بالای 100 درجه، میتوانند به خوبی حساس ترین مواد پزشکی را ضدعفونی کنند. علاوه بر پزشکی در صنایع دیگری که نیاز به استریل لوازم دارند از اتوکلاو استفاده میشود و به دلیل راحتی استفاده از آن در شرایط مختلف طرفداران زیادی دارد.
انواع اتوکلاو
اتوکلاوها انواع مختلفی با درجه و کاربرد متفاوت دارند که هر یک برای استفاده در محیط و صنایعی خاص طراحی شده است و ابزارلات مختلفی را ضدعفونی میکند. قبل از خرید اتوکلاو لازم است با انواع اتوکلاو و کاربرد هر کدام آشنا شده و نسبت به نیاز خود اقدام به خرید و استفاده نمایید.
1. اتوکلاو خانگی
اتوکلاو خانگی کوچک ترین نوع اتوکلاو است و برای ضدعفونی کردن ابزارآلات و لوازم در خانه استفاده میشود. اتوکلاو خانگی برای استریل کردن ظروف آشپزخانه، اسباب بازی و لوازم پرستاری کوچک بخصوص در خانه هایی که بیمارعفونی دارند، کاربردی است. این اتوکلاو برا ضدعفونی وسایل پزشکی حساس و پیچیده مناسب نیست.
2. اتوکلاو آزمایشگاهی
اتوکلاو های مخصوص آزمایشگاه ها با دمای بالا و فشار بخار آب، شروع به فعالیت کرده و قادر هستند تمامی تجهیزات یک آزمایشگاه مثل ابزار، پارچه ولباس وباطری را ضدعفونی کند. فشار اتوکلاو آزمایشگاهی برای استریل وسایل آزمایشگاهی مختلف قابل کنترل و تنظیم است.
3. اتوکلاو بیمارستانی
اتوکلاو بیمارستانی که به آن اتوکلاو دیگی نیز گفته میشود از پرطرفدارترین اتوکلاوها است که ضدعفونی کردن ابزار جراحی تا شیشه های آزمایشی به وسیله ی آن انجام میشود. به طور کلی بیمارستان مکانی پر از انواع بیماری و میکروب است و کار استریلیزاسیون در این محل حیاتی میباشد چراکه هم بیماران و هم پرستاران و پزشکان باید از امنیت سلامتی برخوردار باشند. اتوکلاو بیمارستانی اگر به درستی استریل را انجام دهد، قطعا از شیوع بیماری و عفونت ها جلوگیری میکند.
4. اتوکلاو دندانپزشکی
یکی از ضروری ترین دستگاه های مورد نیاز هر کلینیک دندانپزشکی، ماشین اتوکلاو دندانپزشکی است. استفاده از ابزاری مثل سری جراحی و سری های دستی در دندانپزشکی بسیار کاربردی است و بعد از هربار استفاده باید به صورت اصولی ضدعفونی شود. اتوکلاو دندانپزشکی برای استریل کردن سریع با چرخه های ضدعفونی خاص استفاده میشود و در نهایت تجهیزات دندانپزشکی را خشک و آماده ی استفاده تحویل میدهد. به طور کلی دستگاه اتوکلاو دندانپزشکی نیز دارای انواع مختلفی است که عبارتند از:
- اتوکلاو رومیزی یا اتوکلاو کلاس n: این اتوکلاو مخصوص ضدعفونی کردن وسایل جامدی که فاقد پوشش هستند میباشد. اتوکلاو رومیزی در عین سادگی از کیفیت بالا و مطلوبی برخوردار بوده و دما و فشار آن قابل کنترل است. همچنین برخی از آنها مجهز به سیستم خشک کن نیز هستند.
- اتوکلاو کلاس s : لیست دقیق تجهیزاتی که میتوانند با این اتوکلاو استریل شوند را سازنده تعیین میکند اما در حالت کلی برای استریل کردن هر نوع ابزار پزشکی از جمله مواد جامد پوشش دار و بدون پوشش، لوازم سوراخ دار و…مناسب است. لازم به ذکر است که فاتوکلاو های کلاس S دارای سیکل خشک هستند.
- اتوکلاو کلاس b: این نوع اتوکلاو علاوه بر تجهیزات نوع N و S تمامی منسوجات و تجهیزات سوراخ دار a و b را ضدعفونی میکند. اتوکلاو های نوع B دارای دوره های اتوماتیک هستند و سیستم کنترل دما، فشار و زمان دارند و میتوانند به کاربراطمینان لازم دهند که اتوکلاو به درستی انجام شده است.
ما انواع اتوکلاو دندانپزشکی را در یک مقاله جدا بررسی کرده ایم و مطالعه آن را توصیه می کنیم.
نکات مهم هنگام استفاده از اتوکلاو
قبل از استفاده از اتوکلاو شما باید آموزش استفاده از هر اتوکلاوی که خریداری کرده اید را ببینید و به طرز کار و نکات ایمنی آن مسلط باشید. علاوه بر این به نکات زیر که برای هر اتوکلاوی صدق میکند بسیار توجه نمایید:
- میزان آب در اتوکلاو باید از سه چهارم اتوکلاو بالاتر نرود.
- هر تجهیزاتی که برای استریل شدن در دستگاه قرار میدهید باید به طور صحیح بسته بندی شده باشد و به صورت فشرده داخل دستگاه قرار نگیرد.
- مواد رادیواکتیو و دیگر مواد قابل اشتعال را به هیچ وجه درون اتوکلاو قرار ندهید.
- مواد ضدعفونی شده در اتوکلاو را قبل از خشک شدن از دستگاه خارج نکنید.
- پیش از هر بار استفاده اطمینان حاصل کنید که نشت بخار بر سیستم های اتوکلاو صورت نگرفته و به سیستم آسیب وارد نخواهد شد.
علاوه بر موارد گفته شده شما باید مدام اندیکاتور دستگاه اتوکلاو را بررسی کنید؛ در واقع اندیکاتور یک عنصر مهم در فرایند ضدعفونی با ماشین اتوکلاو است که هدف از آن اطمینان از درست و کامل انجام شدن استریلیزاسیون است. اندیکاتورها در داخل اتوکلاو به عنوان نشانگر شیمیایی استفاده نیشوند و به کمک علائمی مثل تغییر رنگ نشان میدهندد که فرایند ضدعفونی با موفقیت انجام شده است. اندیکاتورها انواع مختلفی دارند که بعضی از آنها زمانی که استریل شدن کامل انجام شده باشد تغییر رنگ میدهد و بعضی دیگر برعکس؛ یعنی اگر استریل به شکل اصولی انجام نشده باشد رنگش عوض میشود.
نکته ی بسیار مهم اینست که اندیکاتور اتوکلاو فقط میزان استریلیزاسیون را نشان میدهد و برای بررسی کیفیت فرآیند باید تست های دیگری انجام دهید اما این مسئله اهمیت استفاده از اندیکاتو را پایین نمی آورد و انجام آن برای اطمینان و امنیت بیماران و کارکنان ضروری است. قیمت اندیکاتور اتوکلاو بسته به انواع کلاس 4 و 5و 6 متفاوت است و نتیجه فوری و بدون نیاز به آزمون های پیشرفته را در اختیار کاربران قرار میدهد.
نتیجه گیری
اتوکلاو ها ماشین هایی پیشرفته هستند که برای از بین بردن انواع باکتری، ویروس و سایر میکروارگانیسم ها و جاندارانی که با چشم دیده نمیشوند استفاده میشود و خرید اتوکلاو و استفاده از آن برای محیط هایی مثل بیمارستان و آزمایشگاه و انواع مطب ها بخصوص دندانپزشکی ضروری است؛ اما شما پیش از خرید انواع اتوکلاو حتما باید بدانید که اولا ظرفیت آن چقدر است و ثانیا در چه مدت زمانی ابزار را استریل میکند این دو موضوع میتواند در انتخاب شما بسیار تاثیر گذار باشد.
در دنیای امروزی هر امکانات و دستگاهی برای راحتی و سرعت عمل کارها به وجود آمده است اما اگر شما علم و اطلاعات لازم برای استفاده از این امکانات پیشرفته را نداشته باشید نتیجه برعکس خواهد شد و این امر در استفاده از اتوکلاو هم صدق میکند. ما در این مقاله سعی کردیم به سوال اتوکلاو چیست به زبان ساده پاسخ داده دهیم. همچنین به کاربرد های این ابزار هم اشاره مختضری کردیم.