کاربرد لیزر در دندانپزشکی
کاربرد لیزر در دندانپزشکی می‌تواند به عنوان یکی از تحولات اساسی و مفید در این علم محسوب گردد. امروزه استفاده از این روش مدرن و دارای مزایای متنوع و برتر در مقایسه با شیوه‌های درمانی سنتی و معمولی، در بین دندان‌پزشکان و بیماران محبوبیت بیشتری یافته است. از طرفی لیزرهای بافت نرم و سخت دارای زیرمجموعه‌ها و انواع متنوعی بوده که هر کدام کاربردهای خاص و منحصر به فردی دارند.
بر این اساس در ادامه به کاربردهای متنوع و جالب لیزر در دندانپزشکی پرداخته شده و انواع لیزرهای رایج درمانی در حیطه دندانپزشکی نیز مطرح خواهد شد.
فهرست مطالب
لیزر دندانپزشکی چیست؟
در یک مفهوم کلی لیزر یا Laser به معنای تقویت نور با شیوه‌های گسیل القایی تابش بوده که در واقع دستگاه خاص لیزر، پرتوهای انرژی یا نور را از یک منبع خارجی دریافت می‌کند. سپس در درون خود با استفاده از روش‌های ویژه آن را چند برابر تقویت کرده و به صورت پرتورهای باریک نوری و البته موازی که دارای طول موج‌های مشخص بوده، می‌تاباند. این پرتوهای لیزری در صنایع مختلف دارای کاربردهای گوناگون و مفیدی بوده و برخی از پرتوها بدون خطر اما گروهی نیز خطرناک هستند.
از طرفی لیزر در دندانپزشکی که به آن لیزر دندان یا لیزر دندانپزشکی هم گفته می‌شود در واقع مخصوص این فرایندهای دندانی، تولید و طراحی شده‌اند. این گروه از لیزرها ایمن، بی‌خطر و متفاوت با نوع صنعتی بوده و اشعه آن‌ها به دندان و لثه یا دهان‌بیماران آسیبی وارد نخواهد کرد. همچنین با توجه به کاربرد لیزر در دندانپزشکی بافت‌های مختلف و استفاده‌های متنوعی از لیزر درمانی دندانپزشکی می‌شود.
انواع لیزر در دندانپزشکی چیست؟
به طور کلی لیزرها از انواع خاص در صنایع و زمینه‌های مختلف برخوردار هستند که بر حسب طول موج، نوع بافت، محیط مورد استفاده و دیگر موارد نیز تقسیم‌بندی می‌شوند. همچنین بر اساس نوع و کارایی هر کدام به ویژه در علم دندانپزشکی متفاوت هستند. لیزر بافت سخت و بافت نرم از رایج‌ترین و اصلی‌ترین لیزرها بوده که هر کدام دارای زیرمجموعه‌های مختلف و کاربردهای زیادی هستند. از دیگر انواع و کاربردترین لیزرها در دندانپزشکی عبارتند از:
- لیزرهای دی اکسید کربن
- لیزرهای آرگون
- لیزرهایNd-YAG
- لیزرهای دایود
- لیزرهای اربیوم
کاربرد لیزر در دندانپزشکی
با توجه به تنوع بالای لیزرها می‌توان انواع کاربردها را از این دستگاه‌ها در زمینه پزشکی و دندانپزشکی مشاهده کرد. بنابراین پیش از معرفی کاربردهای انواع لیزرهای بافت سخت و بافت نرم، بهتر است که معرفی و آشنایی با جزئیات و خصوصیات این لیزرها انجام شود.
1) معرفی لیزر بافت نرم
در خدمات دندانپزشکی، به هر دستگاه لیزری که قابلیت و تاثیراتی فقط روی بافت‌های نرم داخل دهان مانند لثه‌ها داشته، لیزر بافت نرم گویند. عملکرد این لیزرها روی بافت و قسمت‌های سخت مانند دندان‌ها صفر بوده و تاثیر مثبت یا منفی آن‌ها روی بافت سخت دهان مشاهده نمی‌شود. بنابراین از آن‌ها عمدتا برای درمان مشکلات و عیوب لثه استفاده شده و می‌تواند کاربردهای متنوعی برای درمان در دندانپزشکی داشته باشند که از جمله کاربردهای آن‌ها عبارتند از:
- برای درمان فرنکتومی
فرنکتوم دارای ساختار نرم بوده و محدود کردن حرکت اعضای بدن و اندام‌ها از وظایف مهم آن‌ها است. فرنوم‌ها در بعضی مواقع از حالت نرمال خود می‌توانند حجیم‌تر و بزرگتر شوند که مشکلاتی را ایجاد خواهند کرد. این فرنکتومی ممکن است باعث افزایش فاصله بین دندان شود که جهت از بین بردن و بستن این فواصل نیاز به استفاده از لیزرهای بافت نرم است. در این شرایط با استفاده از تیغ جراحی و لیزر مخصوص به تشخیص دندانپزشک، فرنوم اضافی برداشته و سپس ارتودنسی، لمینت یا کامپوزیت و سایر درمان‌ها انجام می‌شود. بنابراین برداشت و اصلاح فرنوم‌ها با کمک و کاربرد لیزر در دندانپزشکی انجام می‌شود.
- برای درمان بلیچینگ دندان
کاربرد لیزر در دندانپزشکی برای بلیچینگ دندان‌ها که به معنی تغییر رنگ دندان بوده نیز گسترده است. برای بلیچینگ مسواک زدن یا استفاده از خمیر دندان‌های سفیدکننده بی‌فایده است و در این مواقع آفیس بلیچینگ با لیزر یا همان سفیدکننده دندان در مطب‌های دندانپزشکی انجام می‌شود. در این روش لیزر، پس از ایزوله کردن دندان‌ها و اطمینان از ایمنی بافت لثه از ژل‌های با غلظت بالا روی دندان‌ها مانند ژل هیدروژن پراکسید استفاده شده و از لیزرهای کاربردی به ویژه لیزر دیود برای سفید کردن دندان‌ها به طور متداول استفاده می‌شود.
- برای ارتودنسی دندان‌ها
برای ارتودنسی کردن دندان‌ها که از پروسه‌های زیباسازی و اصلاح لبخند و دندان مراجعان دندانپزشکی بوده به حداکثر ۲ ساعت زمان نیاز است. با این وجود به کمک لیزرها انجام ارتودنسی با سرعت بالاتر و در زمان کوتاه مدت می‌توان بهترین کیفیت و فرایند را برای بیماران خلق کرد. کاربرد لیزر در دندانپزشکی برای آسان کردن حرکات ارتودنسی بوده و در واقع لیزر به طور غیر مستقیم موجب تسریع حرکات دندان خواهد شد. در این پروسه دندانپزشکی نیز لیزرها فقط برای کاهش طول و یا زمان درمان موثر بوده و در زیبایی یا اصلاح دندان نقشی ندارند.
- بهبود رنگ لثه و حذف ضایعات بافت نرم دندان
یکی از دیگر انواع کاربرد لیزر، بهبود رنگ لثه و سیاهی یا لکه‌های ایجاد شده روی آن‌ها است. برای لکه‌هایی که به دلیل استفاده از داروها، ژنتیک یا دیگر موارد ایجاد شده این لیزرها کارساز و در دندانپزشکی کاربرد فراوان دارند. علاوه بر این از بین بردن و حذف ضایعات بافت نرم مانند آفت دهان نیز به کمک لیزرها انجام خواهد شد. برای کسانی که آفت دهان مکرر را تجربه می‌کنند و در جویدن یا صحبت کردن دچار مشکل هستند، به کمک پرتوهای کم توان لیزرها، می‌توان بافت نرم آن‌ها را برداشته و به بهبودی فوری بیمار کمک کرد.
- اصلاح لبخند و اکسپوز دندان
نمایان کردن دندان‌های نیمه پنهان یا نهفته یا اکسپوز دندان که به دلیل شکل رشد نامتقارن دندان و فک بوده از دیگر کاربردهای لیزر در خدمات دندانپزشکی است. در اکسپوز به ارتودنسی و استفاده مداوم لیزرها برای مداوای بدون خونریزی و درد نیاز بوده و این فرایند کمک زیادی به اصلاح لبخند افراد می‌کند. از دیگر موارد کاربرد لیزر بافت نرم می‌توان به اصلاح لبخند لثه‌ای یا لیفت و کانتورینگ لثه اشاره کرد. در اصلاح لبخند از لیزرها برای برداشتن لثه استفاده شده و با تخصص و تجهیزات دندانپزشک خط لثه نیز کمی به عقب می‌رود.
- سایر کاربردهای لیزر بافت نرم در دندانپزشکی
علاوه بر موارد بالا که از رایج‌ترین نوع کاربرد لیزر در دندانپزشکی بوده، سایر کارایی‌ها و استفاده‌های لیزر بافت نرم عبارتند از:
- کاهش دوره نقاهت پس از جراحی کاشت ایمپلنت
- بهبودی بیماران بعد از خدمات لیزر درمانی در کوتاه مدت
- بهبود هایپرپلازی یا تورم بافت لثه با لیفت آن
- کمک به ترمیم کلاس v دندان‌ها
- از بین بردن کامل و یا کاهش تجمعات باکتریایی
- کمک به بهبود و سلامت یا درمان‌ها و زیبایی‌های مربوط به لثه و دیگر بافت‌های نرم دهان
۲) کاربرد لیزر بافت سخت در دندانپزشکی
همانطور که از نام این نوع لیزرها مشخص است، برای بافت‌های سخت دهان مانند مینا و دندان‌های مختلف از این پروسه در دندانپزشکی استفاده می‌شود. برخلاف لیزر بافت نرم برای قسمت‌های سخت دندان از لیزر بافت سخت در مطب‌ها بهره می‌برند و گاهی برای اصلاح عیب یا درمان قطعی و کامل از هر دو لیزر نیز استفاده می‌گردد. کاربرد لیزر در دندانپزشکی از نوع لیزر بافت سخت عبارتند از:
- تشخیص دقیق مشکلات دندان و دهان
در علم دندانپزشکی به کمک اسکنرهای لیزری و تصاویر سه بعدی باکیفیت، امروزه تشخیص دقیق و درمان بهتری برای بیماران انجام می‌شود. بنابراین در درمان‌های ارتودنسی و جراحی فک یا سایر خدمات زیبایی دندان‌ها یا شناسایی پوسیدگی و عیوب دندان از لیزر بافت سخت می‌توان استفاده کرد.
- برای درمان حساسیت‌های حاد دندان و آسان شدن پروسه پر کردن دندان‌ها
از لیزر دندان اربیوم برای درمان و کاهش حساسیت‌های دندان بسیار استفاده شده و کاربرد این لیزرهای بافت سخت جهت از بین بردن درد و حساسیت دندان‌ها قابل توجه است. علاوه بر این ساده کردن درمان دندان‌های پوسیده یا شکسته و پر کردن دندان نیز با لیزرهای پیشرفته دندانپزشکی می‌تواند انجام شود. لیزرها نسبت به روش‌های عادی و حتی قدیمی کوچک‌ترین آسیب را به مینا و پالپ دندان وارد نکرده و با دقت بالایی به ترمیم و پر کردن دندان به همراه سرامیک یا کامپوزیت می‌پردازد.
- جلوگیری از ایجاد پوسیدگی و کاهش لکه‌های دندان
لیزرهای آرگون برای مقاوم‌سازی کامپوزیت دندان و جلوگیری از پوسیدگی دندان بهترین گزینه هستند. از طرفی در ترمیم‌ها با استفاده از لیزر امکان پوسیدگی کاهش می‌یابد. همچنین کاربرد لیزر در دندانپزشکی برای از بین بردن لکه‌های سفید بعد از ارتودنسی نیز خواهد بود.
- سایر کاربردهای لیزر بافت سخت
در بین انواع کاربرد لیزر در دندانپزشکی، نوع بافت سخت آن دارای موارد استفاده درمانی دیگر بوده که شامل:
- راحت کردن فرایند روت کانال یا عصب‌کشی دندان‌ها
- امکان درمان دندان‌های ریشه و دارای مشکلات ژنتیکی
- شکل‌دهی به دندان بدون درد و خونریزی
- اپولیس یا جین‌های بافت نرم برای دندان‌های مصنوعی
- افزایش طول دندان
- درمان تومورهای خوش خیم اطراف دهان بدون درد و خونریزی
هزینه درمان دندانپزشکی با لیزر
با توجه به تنوع کاربرد لیزر در دندانپزشکی و انواع آن‌ها برای پروسه درمان و اصلاح، هزینه ثابت و مشخصی برای این خدمات وجود ندارد. این هزینه انجام لیزر به عواملی مانند نوع آسیب و مشکل، نوع لیزر، تعداد دندان‌های نیازمند به درمان، مهارت و تخصص پزشک و نوع کلینیک بستگی دارد.
نتیجه گیری
امروزه درمان‌های دندانپزشکی به کمک لیزر جای خود را به روش‌های معمول دردآور و قدیمی داده و کاربردهای متنوعی از این لیزرها در علم پزشکی مشاهده می‌شود. این تنوع لیزرها برای بافت سخت و نرم دهان کاربرد زیادی دارند. با توجه به هر کدام از این لیزرها نیز هر دندانپزشک اقدام به استفاده از آن‌ها برای انواع بیماری‌های دهان و دندان خواهد کرد. در این مقاله نیز به طرح چندین کاربرد لیزر در دندانپزشکی پرداخته شد و انواع این لیزرهای جدید معرفی گردید.
سوالات متداول
۱) بهترین لیزر برای درمان و اصلاح لثه کدام است؟
لیزرهای بافت نرم ویژه این نوع از بیماری‌ها هستند.
۲) از کدام لیزرها برای جراحی دندان استفاده می‌گردد؟
از لیزرهای اربیوم یا لیزرهای بافت سخت و سایر مواد دندانپزشکی استفاده می‌شود.
۳) آیا برای پر کردن دندان هم می‌توان از لیزر استفاده کرد؟
بله لیزرهای بافت سخت به تشخیص دندانپزشک در ترمیم و پر کردن استفاده می‌شوند.
